AMERİKAN FABRİKASI

 Julia Reichert ve Steven Bognar’ın yönettiği bu belgesel Çinli bir iş adamının Ohio’da kapatılan bir fabrikanın yerine tekrar fabrika açmasıyla başlar. Şirketin başlarda hedefi Amerikalıların ve Çinlilerin dost olması ve bu işi birlikte başarmalarıdır. Çinli iş adamı Amerikalılara gelecek ve yeni umutlar vadeder. Bölgedeki Amerikalı işçiler uzun zaman sonra iş bulma umuduyla fabrikada Çinli işçilerle birlikte çalışmaya başlar. Şirket sendikalı olmayı istemediğini fakat zaten hakkaniyetli olduğunu ve işçilerin haklarını her zaman savunacağını söyler. Çinlilerin çalışma şartları Amerikalılara uymaz ve sorunlar çıkmaya başlar. Çinliler çok çalışıp az maaş alır ve gerektiğinde iş için ailesini bırakıp evinden ve ülkesinden uzaklaşabilir. Onlar böyle çalışmaya ve bu şartlara uyum sağlamaya hazırdır. Çinli iş adamı Amerikalı işçilerden aynı verimi alamadığında alternatif yollar aramaya başlar. Yetersiz kalınan yerlere Çin’den eleman getirilir. Amerikalı yöneticiler Çinlilerin çalışma şartlarını ve kültürlerini anlamaları ve kendi çalışma alanlarında da bu standartları uygulamaları için Çin’deki fabrikaya getirilir. Çinli işçiler askeri bir nizamla en yüksek verimi elde etmek için canla başla çalışırlar. Hepsi birbiriyle çok uyumludur. Amerikalı yöneticiler bundan ve Çinlilerin kültürlerinden çok etkilenir. Aynısını Ohio’da uygulamaya çalışırlar. Fakat yıllardır süregelmiş bir çalışma sistemleri ve işçi haklarına özen gösteren Amerikalı işçiler bu durumdan hoşnut olmaz. İş kazaları artar, güvenlik ciddi derecede düşer. İşçiler ayaklanmaya başlar ve sendika ortaya çıkar. Umut vadedilen şirketin geleceği artık karanlıktır, beyaz ışık kaybolmuştur. Şirket Amerikalı yöneticileri işten çıkarmış yerine Çinliyöneticiler getirmiştir. Sendikadan uzak durmaları için sürekli konuşmacılar ayarlanmış onlara işlerini kaybedecekleri söylenmiştir. Çinli yöneticiler işçilerin arasına haberci yerleştirip kimlerin sendika yanlısı olduğunu öğrenip sırayla onları işten çıkarmıştır. Şirket sendika konusunda işçileri açıkça işten atmakla tehdit etmiş ve oylama günü geldiğinde sonuç nitekim değişmemiştir. Korkan Amerikalılar sendikaya oy vermekten vazgeçer. Şirket, işçileri daha fazla çalıştırabilmek için sürekli işçilere baskı yapar. Makineleşme başlar ve Amerikalı işçilerin yerini yavaş yavaş makineler alır.

Çinliler için bu çalışma şartları çok normaldir çünkü Çinlilerin geneli 996 kuralıyla çalışır. 996 kuralını sabah 9 akşam 9 haftada 6 gün olarak tanımlayabiliriz yani haftada 72 saat çalışırlar. Kapitalizm dediğimiz olayın hat safhalara ulaştığı ve insanların bunu kabullendiği ya da kabullenmek zorunda kaldığı bir sistem demek yanlış olmasa gerek. Zamanla küreselleşen Çin ekonomisi sadece kendi ülkesinde değil dünyanın çoğu yerinde yatırımlar yaparak fabrikalaşmış ve ekonominin içinde aktif rol almıştır. Günümüzde küresel güç deyince akla gelen ülke Çin Halk Cumhuriyetidir. Üretim açısından oldukça güçlü ve bunları dünyanın dört bir yanına ulaştırma bakımından da oldukça başarılıdır. Belgeselden de anladığımız gibi bu sert çalışma şartları çinin rutini olmuştur. Kendi halkına bile bu kadar iş yükleyen liderlerin sırf kültürünü tanıtabilmek için başka ülkenin vatandaşlarına sağlayabileceği toleransta ancak bu kadar olabilirdi nitekim onunda sonu uzun sürmedi. Bu kadar katı şartlarının olması sayesinde dünyanın en büyük üretim ekonomisi haline geldiği düşüncesi bir taraftan kafaları karıştırırken bir taraftan da işçilere olan bu acımasızlıkları insanın içini burkmuyor değil.

Türkiye’nin çalışma şartlarıyla kıyaslamadan edemiyorum. İki ülkenin çalışma şartlarına da üstünkörü baktığımda üzülerek söylüyorum ki benzerlikler çok fazla. Ülkemizde haftalık çalışma saati 45 saat olsa da işverenlerin zorunlu mesaileri ile bu saatler bazen 72 saati bulmakta hatta aşmakta. Ne yazık ki işçiler işsiz kalma korkusu ve asgari ücretin yeterli olmaması sebebiyle bu mesaileri kabul etmek zorunda. Bu kadar uzun çalışma saatlerinin karşılığı yine de belgeseldeki kadının da dediği gibi çocuklarına istediği ayakkabıyı almaya yetecek kadar iyi değil.